Doelsturing met KPI’s: stappen in 2025

‍Nog dit jaar komen er écht stappen op Doelsturing met KPI’s. De kernset KPI’s wordt als pakket opgeleverd, compleet met documentatie en berekeningswijzen. En het ministerie werkt keihard aan een eigen rijkstoepassing die -onder voorbehoud van politiek- ook binnen een jaar van kracht kan worden. Dat is de afdronk van KPI-Live van 14 mei over het Werkplan van Ministerie, en onderzoeksproject BoerenKPI. 

Die twee dingen, een KPI-aanpak die diverse toepassers kunnen gebruiken (=1), en de toepassing door de Rijksoverheid (=2), moeten we los van elkaar zien. Want ook zonder het tweede kan het eerste, de KPI-aanpak, gebruikt worden, bijvoorbeeld door bedrijven, door provincies en door Agrarische Collectieven. Dat gebeurt ook al volop. 

Voor het ministerie deden Gijs van Zandbrink (Kernteamlid programma Bedrijfsgerichte doelsturing) en Hinke de Groot (coördinator KPI’s Duurzame Landbouw) verslag van de beleidscontext en de aanpak van LVVN. De overheid richt zich op bedrijfsspecifieke normen voor emissies. Voor waterkwaliteit is er een "ingroeipad" voorzien voor doelsturing gericht op verbetering van de grondwaterkwaliteit via het 8e en 9e Actieprogramma. Bekijk hier de ppt presentatie en hier kunt u de video terugkijken

Projectleider namens WUR, Joan Reijs, herinnerde ons aan het doel van het KPI-project: effectieve sturing op lange termijn doelen mogelijk maken, met een integrale aanpak, waarbij duurzaam boeren loont. KPI's dienen als een gemeenschappelijke taal om de bijdrage van boeren te meten en te waarderen. Het project onderscheidt verschillende detailniveaus voor KPI-berekeningen op basis van beschikbare data. Verwachte opleveringen omvatten de documentatie van de kernset (wiki, rapporten), rekentools en visuals. Het werk van WUR in het tweede spoor (de Rijkstoepassing) omvat onderzoek naar de kernvragen van LVVN over KPI's, haalbaarheid, instrumenten en verschuivende lasten, waarbij ze een adviserende rol vervullen. .”We hebben de afgelopen jaren een proces doorlopen waarbij we van een starre rechtlijnige KPI berekening toe zijn gaan werken naar meer flexibiliteit. Ieder zal de KPIs op zijn eigen manier gaan gebruiken en toepassen”, aldus Joan Reijs. Bekijk hier de video en hier de pdf van de presentatie.

De praktijkpartner in het onderzoeksproject is adviesbureau Boerenverstand. Wouter de Jong beschreef hun rol in het inbrengen van praktijkkennis en het uitvoeren van praktijktoetsen. Ze testen KPI-definities, rekenregels en nieuwe KPI's, beoordelen de reactie van boeren op prikkels en de haalbaarheid, en evalueren de bruikbaarheid voor verschillende gebruikers. Bekijk hier de video en hier de pdf van de presentatie

De KPI-Live werd goed bezocht met op het hoogtepunt meer dan zestig deelnemers. De discussie benadrukte verschillende belangrijke punten en zorgen:

• Duidelijkheid en praktisch nut voor boeren: Een grote zorg die werd geuit, was het gebrek aan duidelijke, praktische richtlijnen voor boeren met betrekking tot specifieke cijfers of doelen die ze moeten bereiken en de tijdlijn. De onzekerheid zorgt volgens berichten ervoor dat boeren maatregelen uitstellen. LVVN erkende deze behoefte en stelde dat technische duidelijkheid vanuit het consortium beschikbaar zal zijn, maar dat de politieke beslissing over de hoogte van de normen in het najaar wordt verwacht. Er wordt gestreefd naar focus op een toekomstige doelrichting in plaats van een historische referentiedatum.
• Progressie van doelsturing: Er werd onderscheid gemaakt tussen informerende/stimulerende benaderingen (sneller mogelijk) en het uiteindelijke doel van verantwoorde doelsturing (vervanging van prescriptieve maatregelen), wat voor de langere termijn gepland staat (5-10 jaar). Het opbouwen van het noodzakelijke systeem voor verantwoordelijkheid kost tijd.
• Data ecosysteem en eigenaarschap: Er bestaat aanzienlijke bezorgdheid over databestuur, eigenaarschap en beveiliging.Het principe is "privaat wat kan, publiek wat moet”. Het doel is om bestaande systemen te gebruiken en duidelijke afspraken te maken over data-eigenaarschap en -uitwisseling om problemen zoals ongeautoriseerd datagebruik te voorkomen.  De discussie over de eisen aan datakwaliteit versus verplichte deling werd genoemd. Vereenvoudigde KPI-berekeningen op basis van niet-bedrijfsgebonden bronnen (zoals niet bedrijfseigen RVO-data, satellieten) worden steeds meer mogelijk.
• Samenwerking en standaardisatie: Er worden inspanningen geleverd om de samenwerking tussen staat en provincies te structureren. Het bestaan van meerdere initiatieven en systemen (zoals Rabobank's True Value Language) werd besproken. Hoewel een enkel rigide systeem mogelijk niet haalbaar is, zijn afstemming en een gemeenschappelijke taal cruciaal om complexiteit te verminderen en ervoor te zorgen dat verschillende partijen kunnen communiceren en bijdragen kunnen waarderen op basis van dezelfde concepten. Verkenning is gaande om initiatieven zoals True Value Language te integreren met de KPK kernset.
• Scope en implementatie: De huidige focus op melkvee, akkerbouw, klimaat, stikstof en water werd herhaald. Er blijven uitdagingen met betrekking tot perceel- versus bedrijfsniveau data en hoe om te gaan met samenwerking tussen verschillende bedrijfstypen (akkerbouw en melkveehouderij). Leren van regionale initiatieven zoals Groningen (lagere opgaven, geïntegreerde meting/berekening) werd gesuggereerd als een manier om potentieel snellere vooruitgang te demonstreren en flexibiliteit in regels te verkennen
• Algemeen sentiment: Ondanks de complexiteit en uitdagingen was er een gevoel dat er belangrijke stappen worden gezet met een toegewijd team. Het verlangen naar succesvolle publiek-private samenwerking en het hebben van een stimulerend doel voor boeren werd benadrukt.

De presentaties gaven de toekomst binnen het ministerie en een uitgebreid werkplan voor de ontwikkeling van het BoerenKPI-systeem en het testen van de praktische toepassing ervan weer. De discussie belichtte cruciale punten van zorg en de voortdurende inspanningen om de betrokken complexiteit aan te pakken, met name wat betreft duidelijkheid voor boeren, databeheer en het afstemmen van verschillende initiatieven.

‍