podcast 2 Ondernemers & Solidariteit

podcast 2 ‘Duurzaam boeren -maar dan leuk’ volgens ondernemers. Nu te beluisteren op Foodlog‍

"Duurzaamheid wordt voor mij als boer leuk als het me inzicht biedt, als ik er invloed op heb, als het erkend en gezien wordt. En als ik er een beloning voor krijg." _{-Arjan Zandvoort, melkveehouder}

Solidariteit door differentiatie

De Nederlandse landbouw heeft te maken met complexe uitdagingen omtrent duurzaamheid waaronder stikstof, waterkwaliteit, klimaat, biodiversiteit. Uit een veelvoud van ‘single-issue’ dossiers komen regels die op het boerenbedrijf samenkomen. Het zorgt voor een stapeling van beperkingen, en soms zelfs elkaar tegensprekende regels. Tel daarbij op dreiging van krimp van de sector en je begrijpt dat veel boeren niet gemotiveerd zijn voor duurzaamheid. Daarom de vraag: hoe maken we duurzaamheid LEUK voor de boer? Want uiteindelijk moet de boer het doen. Deze aflevering horen we vandernemers zelf  hoe zij denken dat duurzaam boeren leuk wordt. 

Arjan Zandvoort is melkveehouder vlak naast een Natura2000 gebied. De toekomst voor zijn bedrijf is onzeker. Hij weet: ik wil vee houden, op deze plek, en ik wil er een boterham aan verdienen. Ook dan blijkt er veel mogelijk. Arjan Zandvoort vat het kernachtig samen: "Duurzaamheid wordt voor mij als boer leuk als het me inzicht biedt, als ik er invloed op heb, als het erkend en gezien wordt. En als ik er een beloning voor krijg"

Adrie Vermeulen, akkerbouwer uit de Flevopolder en voorzitter van de NAV, stráált als hij vertelt over hun spotsprayer, een moderne veldspuit. Een fantastische innovatie, die 90%  van de pesticiden bespaart – maar wel een flinke investering. Toch krijgt hij dezelfde generieke maatregelen opgelegd als iedereen, zoals bufferstroken -waar je niet meer mag telen. De motivatie om duurzaam te investeren verdwijnt op deze manier. 

Arjan Zandvoort ziet dat de bereidheid tot grote investeringen in de melkveehouderij inmiddels al laag is. Eerdere investeringen, zoals in emissie-arme vloeren, bleken achteraf niet altijd effectief of werden afgekeurd, wat de bereidheid tot nieuwe grote investeringen, zoals een Lely Sphere (een mestverwerker met een prijskaartje van een ton of meer), sterk vermindert. Boeren willen zekerheid dat hun inspanningen op lange termijn "meetellen" en juridisch houdbaar zijn. 

Noodzaak tot differentiatie

Zandgrond reageert anders dan klei, de situatie van een boer dichtbij een natuurgebied verschilt van die van een boer verderaf, akkerbouw kent andere uitdagingen dan melkveehouderij, en de ene boer houdt van techniek terwijl de ander liever extensiever wordt. Ergo: Generieke regels zijn inefficiënt en doen geen recht aan de vakmanschap van boeren. Je boekt met generieke regels simpelweg te weinig resultaat voor iets als waterkwaliteit, er valt niet te ontkomen aan maatwerk. Beide ondernemers denken dat duurzame bedrijfskengetallen daarbij behulpzaam zijn. 

De Scorekaart voor jouw bedrijfsvoetafdruk

Naast technische en financiële kengetallen, krijg je een set duurzaamheidskengetallen (KPI’s) die alle aspecten van duurzaamheid per bedrijf in beeld brengen. Denk aan emissies, bodemkenmerken, en je positieve bijdrage aan natuur en biodiversiteit. Met zo'n scorekaart kunnen boeren onderling vergelijken, en private en publieke partijen kunnen zien wat er gebeurt, waarderen en sturen. 

Kennis is key: Zowel Adrie als Arjan benadrukken het belang van kennisdeling, bijvoorbeeld door samen te werken met instituten als Louis Bolk en CLM. Door het systeem te begrijpen en te ‘fine-tunen’ (bijvoorbeeld iets minder input hier, iets méér daar), is er veel "laaghangend fruit" te plukken en verdien je uiteindelijk meer geld.

Veldleeuwerik als voorloper

Adrie Vermeulen was mede-oprichter van Stichting Veldleeuwerik, een initiatief waar boeren en ketenpartners bij betrokken waren dat het hele bouwplan en de vruchtwisseling van het bedrijf bekeek, gericht op duurzame acties zoals meer groenbemesting. Cruciaal was het maken van een 10-jarenplan: wat is jouw droom voor je bedrijf over 10 jaar? Dit bewustzijn bood enorme drive. Uiteindelijk sneuvelde het initiatief omdat niet aantoonbaar resultaat aangetoond kon worden. Ketenpartners konden het onvoldoende doorvertalen naar hun afnemers. Hoewel Veldleeuwerik niet meer bestaat heeft het de basis gelegd voor een integrale blik op bodemprocessen en lange termijn denken. Een set KPI-kengetallen zou wellicht wèl voor een aantoonbaar resultaat kunnen zorgen, zo denkt Vermeulen. 

Markelo-Noord: De kracht van samenwerking in het gebied

Arjan Zandvoort en 20 andere grondeigenaren in Markelo-Noord zijn in 2018 gestart met een studieclub. Ze zijn proactief het gesprek aangegaan met de provincie om de doelen te bepalen (bijv. 42% stikstofreductie). Op basis van individuele wensen (stoppen, verbreden, verdiepen) hebben ze een gezamenlijk aanbod aan de provincie gedaan, bijna een "offerte", om de doelen in het gebied te halen, goedkoper dan alternatieven. Hierbij kan iedere ondernemer zelf kiezen welke aanpak het beste bij hem past (technische oplossingen, extensivering, samenwerking met andere boeren). Dit is een prachtig voorbeeld van solidariteit door differentiatie.

Luister hoe Arjan en Adrie pleiten voor solidariteit door differentiatie. Het is tijd voor lef en een systeem dat tegelijkertijd vrijlaat én richting geeft. Met aantoonbare resultaten op bedrijfsniveau, die optellen tot een aanbod op gebiedsniveau, blijft de Nederlandse boer boeren en kan duurzaamheid écht leuk worden. 

‍

Deze podcast is te beluisteren op Foodlogs podcast kanaal en op spotify bij Studio Foodlog