podcast 3 Provincies & Doelen

podcast 3 ‘Duurzaam boeren -maar dan leuk’ volgens provincies. Luister nu op Foodlog.

“Er worden wel allerlei heel generieke opgaven gevraagd aan de landbouw, maar nooit duidelijk concreet op bedrijfsniveau wat jij als boer moet halen. Op het moment dat je dus echt met elkaar kijkt hoe je boeren kunt helpen om die doelen te behalen, dan is er superveel mogelijk." _{-Dorieke Goodijk, adviseur van provincies en boerin}

Provincie: naast de boer staan, en een stap zetten richting doelen 

De Nederlandse landbouw heeft te maken met complexe uitdagingen omtrent duurzaamheid waaronder stikstof, waterkwaliteit, klimaat, biodiversiteit. Uit een veelvoud van ‘single-issue’ dossiers komen regels die op het boerenbedrijf samenkomen. Het zorgt voor een stapeling van beperkingen, en soms zelfs elkaar tegensprekende regels. Tel daarbij op de dreiging van krimp van de sector en je begrijpt dat veel boeren niet gemotiveerd zijn voor duurzaamheid. Daarom de vraag: hoe maken we duurzaamheid LEUK voor de boer? Want uiteindelijk moet de boer het doen. Deze aflevering horen we van provincies  hoe zij denken dat duurzaam boeren leuk wordt. 

"De onwetendheid vind ik soms echt lastiger dan dat ik zou weten dat we moeten stoppen. Stoppen zou me echt aan het hart gaan, maar nu kun je geen keuzes voor de toekomst maken. We weten het gewoon niet. Ik weet niet waar we over 10 jaar staan."

Marloes de Brouwer is behalve ambtenaar bij de provincie Brabant, zelf ook (vrouw van een) melkveehouder in Brabant. Brabant heeft samen met Gelderland de moeilijkste stikstofopgave. 

Ze stelt dat voor hun jonge gezin zelfs pijnlijk nieuws beter is dan aanhoudende onwetendheid. Het gebrek aan duidelijke beleidslijnen maakt het nu onmogelijk om langetermijnplannen te maken. 

Ook Dorieke Goodijk is zowel melkveehouder als adviseur voor provincies. Het geeft beide vrouwen een uniek dubbel perspectief. Vaak treden ze op als ‘tolk-vertaler’ voor hun ambtenaren collega’s die minder dicht op de praktijk zitten.

“ik vertaal het gelijk door naar de praktijk, naar bij mij thuis. Wat gebeurt er als we dit doen? Wat heeft dat voor invloed op mij en mijn buurman? En wat vind ik daar nou van? Dat levert je echt hele andere inzichten.” 

Een van de verschillen is dat je veel meer ook naar andere portefeuilles kijkt. Een ambtenaar voert beleid op het onderwerp op het eigen specifieke thema dat hem/haar is toevertrouwd. Een boer krijgt met al die beleidsthema's te maken. Dat brengt ons meteen bij de kern: 

"En dat is vind ik nu de grootste opgave. Hoe ga je nou als provincie echt integraal kijken naar al die doelen?"

‍Maatwerk en KPI's als sleutel tot beweging

Dorieke Goodijk stond aan de wieg van de zogenoemde KPI-aanpak (Kritische Prestatie Indicatoren), een systeem om de duurzame prestaties van boerenbedrijven inzichtelijk te maken. Haar ervaring bij de provincie Drenthe leerde haar dat boeren massaal met bedrijfsplannen werden overladen zonder concrete sturing of beloning. "Er worden wel allerlei heel generieke opgaven gevraagd aan de landbouw, maar nooit duidelijk concreet op bedrijfsniveau wat jij moet halen," aldus Goodijk.

De oplossing? Boeren belonen op basis van (toen nog) vijf specifieke KPI's, waarbij rechtstreekse sturing en samenwerking tussen provincie en boer centraal staan. Dit concept, gestart in de melkveehouderij en inmiddels uitgebreid naar de akkerbouw, bleek een succes. Het mooie was, zegt Dorieke, dat "op het moment dat je dus echt met elkaar kijkt hoe je boeren kunt helpen om die doelen te behalen, dan is er super veel mogelijk.”  Zelfs milieupartners en boerenorganisaties stonden open voor deze aanpak, gedreven door een gezamenlijk doel en de pijn van de vastgelopen situatie.

Brabant: De proeftuin voor integrale oplossingen

Brabant, met zijn dichte bevolking en intensieve landbouw, staat voor wellicht de grootste uitdagingen in Nederland op het gebied van natuur, water en stikstof. Toch blijft Marloes de Brouwer hoopvol. Intern werkt de provincie Brabant aan een integrale aanpak, waarbij diverse teams – van stikstof en vergunningen tot natuur, water en bodem, landbouw – nauw samenwerken. Dit breekt de traditionele silo's en zorgt voor gedragen oplossingen. Hoewel de uitvoering per provincie kan verschillen, wordt een universele KPI-set als basis gebruikt om vergelijking en inzicht te bevorderen.

Van 'pech’ naar 'jackpot': de kansen van radicale verduurzaming

De perceptie van de boer kan hierin cruciaal zijn. Een boer die dicht bij een Natura 2000-gebied zit, kan dit als 'pech' zien, maar Dorieke Goodijk draait het om: "eigenlijk moeten we denken: wat is er dus nodig om die boer daar verantwoord beheer te laten doen?” Dan vraagt dat om substantiële subsidies, het is de "jackpot" voor de boer die bereid is ver te gaan, mits de overheid ook écht over de brug komt.”

De wil om 'er samen uit te komen' is voelbaar bij deze podcastgasten. Door de bedrijfsvoetafdruk in beeld te brengen, differentiatie mogelijk te maken en bovenal door gedragen samenwerking tussen boeren, overheden en andere belanghebbenden, kan Nederland een weg vinden uit de impasse. 

‍

Deze podcast is te beluisteren op Foodlogs podcast kanaal en op spotify bij Studio Foodlog